Utangulizi
Mauaji ya Sarajevo, yaliyotokea
tarehe 28 Juni 1914, ni tukio lililoandikisha ukurasa mpya katika historia ya
dunia. Katika tukio hili, Archduke Franz Ferdinand, mrithi wa kiti cha enzi cha
Austro-Hungary, na mke wake Sophie, waliuawa kwa risasi huko Sarajevo—mji mkuu
wa Bosnia na Herzegovina. Tukio hili halikusababisha Vita vya Kwanza vya Dunia
peke yake, lakini lilikuwa kichocheo kilichovuruga mizani ya kisiasa barani
Ulaya. Ili kuelewa athari za tukio hili, ni muhimu kuchunguza muktadha wa
kisiasa, kijamii na kiuchumi wa kipindi hicho, wahusika waliotajwa, na matokeo
ya mauaji hayo.
1.
Muktadha wa Kisiasa na Kijamii Kabla ya Mauaji
Katika mwanzo wa karne ya 20, Ulaya
ilikuwa imegawanyika katika miungano ya kijeshi: Muungano wa Tatu (Triple
Alliance)—Ujerumani, Austro-Hungary na Italia; na Entente ya Tatu
(Triple Entente)—Uingereza, Ufaransa na Urusi. Miungano hii ilileta hali ya
mashaka na ushindani wa kijeshi baina ya mataifa haya.
Eneo la Balkan,
lililojumuisha mataifa kama Serbia, Bosnia, na Croatia, lilikuwa na migogoro
mingi ya kikabila na kitaifa. Serbia, taifa dogo lakini lenye ari ya kitaifa,
lilitamani kuunganisha Waslavs wote wa Kusini katika taifa moja (Yugoslavia),
jambo lililopingwa vikali na Austro-Hungary, ambayo iliwatawala Wabosnia na
makabila mengine ya Kislav.
Chuki dhidi ya utawala wa
Austro-Hungary ilikuwa kubwa miongoni mwa vijana wa Kislav nchini Bosnia,
ambapo kundi la siri la Black Hand, lililojumuisha maafisa wa jeshi la
Serbia, lilichochea na kufadhili harakati za kigaidi kwa lengo la kuikomboa
Bosnia.
2.
Wahusika Wakuu wa Mauaji
Archduke Franz Ferdinand alikuwa mrithi wa kiti cha enzi cha Austro-Hungary, na
alijulikana kwa maoni yake ya kutaka mabadiliko ya ndani ya kifalme, hasa kwa
kupendekeza mfumo wa muungano ambao ungeongeza mamlaka kwa mataifa yaliyoko
ndani ya milki hiyo.
Sophie, Duchess wa Hohenberg, alikuwa mke wa Franz Ferdinand. Alitoka familia ya ngazi
ya chini kijamii, jambo ambalo lilifanya ndoa yao kupingwa na familia ya
kifalme, lakini walibaki pamoja hadi kifo.
Gavrilo Princip alikuwa kijana wa Kibosnia mwenye umri wa miaka 19 na
mshiriki wa Black Hand. Aliongoza kundi la vijana waliotaka kumuua Franz
Ferdinand kwa nia ya kuikomboa Bosnia.
Black Hand lilikuwa kundi la siri la kigaidi, lililoanzishwa mwaka
1911, lenye lengo la kueneza wazo la Pan-Slavism—umoja wa Waslavs wa Kusini
chini ya uongozi wa Serbia.
3.
Ziara ya Archduke Franz Ferdinand Huko Sarajevo
Tarehe 28 Juni 1914, Franz Ferdinand
na mkewe walizuru Sarajevo kushuhudia mazoezi ya kijeshi. Tarehe hii pia ni siku
ya Vidovdan, inayoadhimisha ushindi wa kihistoria kwa Waserbia, na hivyo
ilionekana kuwa ya uchokozi kwa Wabosnia wenye asili ya Kislav.
Licha ya kuwepo kwa taarifa za
vitisho vya kigaidi, usalama wa msafara haukuzingatiwa ipasavyo. Archduke na
mkewe walikuwa wakisafiri kwenye msafara wa magari uliopitia mitaa ya jiji hilo
bila ulinzi wa kutosha.
4.
Tukio la Mauaji
Jaribio
la Kwanza
Mshiriki wa Black Hand, Nedeljko
Čabrinović, alirusha bomu kuelekea gari la Archduke, lakini liliruka na
kulipuka karibu na gari lingine. Archduke na mkewe hawakuumia. Čabrinović
alikamatwa baada ya kujaribu kujiua kwa sumu na kujitupa mtoni.
Mauaji
Halisi
Baada ya jaribio hilo kushindikana,
msafara ulipitia njia tofauti. Kwa bahati mbaya, gari la Archduke lilikwama
mbele ya duka ambalo Gavrilo Princip alikuwa karibu nalo. Alitumia fursa
hiyo na kumpiga Archduke risasi shingoni, na Sophie tumboni. Wote walifariki
muda mfupi baadaye. Princip alijaribu kujiua lakini alikamatwa.
5.
Matokeo ya Mauaji
Mgogoro
wa Julai
Austro-Hungary ilitoa ultimatum
kali kwa Serbia tarehe 23 Julai 1914, likitaka kushiriki katika uchunguzi
wa ndani wa mauaji. Serbia ilikubali masharti mengi, lakini kukataa masharti
mengine kulipelekea Austro-Hungary kutangaza vita dhidi ya Serbia tarehe 28
Julai 1914.
Kuingia
kwa Miungano Vitani
Urusi ilichukua hatua ya kuisaidia
Serbia, na Ujerumani ikatangaza vita dhidi ya Urusi. Ufaransa ikaungana na Urusi,
na Uingereza ikaingia vitani baada ya Ujerumani kuivamia Ubelgiji. Hivyo, Vita
vya Kwanza vya Dunia vilianza rasmi mwezi Agosti 1914.
Athari
za Baadaye
Baada ya vita, Dola ya
Austro-Hungary ilivunjika na mataifa mapya kama Yugoslavia yaliundwa.
Hata hivyo, tofauti za kikabila na kitaifa ziliendelea, na hatimaye zikachangia
migogoro mikubwa ya miaka ya 1990 katika eneo hilo.
6.
Tafakari ya Kihistoria
Mauaji ya Sarajevo hayakuwa chanzo
pekee cha Vita vya Kwanza vya Dunia. Mvutano wa kijeshi, mashindano ya
kiuchumi, mbio za silaha, na itikadi za utaifa zilikuwa tayari zimesababisha
hali tete. Tukio hili lilikuwa kichocheo tu cha mlipuko mkubwa wa vita.
Kwa upande mmoja, Gavrilo Princip
alionekana kama shujaa kwa baadhi ya Waserbia waliotaka uhuru. Kwa
upande mwingine, alikuwa gaidi kwa Austro-Hungary na washirika wake.
Hali hii inadhihirisha namna historia inavyotegemea mtazamo wa mtu au taifa.
Hitimisho
Mauaji ya Sarajevo ni kielelezo cha
jinsi tukio moja linaweza kusababisha mabadiliko makubwa ya kihistoria. Tukio
hilo lilitokea katika mazingira ya kisiasa yenye mvutano mkubwa, na hatimaye
likapelekea Vita vya Kwanza vya Dunia, ambavyo vilibadilisha ramani ya dunia.
Historia hii inatufundisha kuwa
kutokuwepo kwa maelewano ya kisiasa na kidiplomasia kunaweza kupelekea madhara
makubwa. Ni somo la thamani juu ya umuhimu wa mazungumzo, usuluhishi, na
kuepuka misimamo mikali ya kitaifa.